Забон — ин на танҳо василаи гуфтору муошират, балки оинаи вуҷуди як миллат, ангеза ва оҳанги ҳастии он мебошад. Забон нафаси миллат аст, ки бо он шеъру ҳикмат гуфта мешавад, таърих навишта мешавад ва фарҳангро зинда нигоҳ медорад.
Чӣ тавр метавон бо дили ором аз миллате сухан гуфт, агар ӯ забони модарии худро эҳтиром накунад? Забон — ин ҳастии мо, шиносномаи аслии фарҳанги мост. Дар ҳар калимаи забони модарии мо ин ё он рози таърихи ҳазоронсолаи аҷдодӣ нуҳуфтааст.
Забони тоҷикӣ, ки реша дар забонҳои ориёӣ дорад, асрҳо боз ҳамчун пайвандгари наслҳову қалбҳо хизмат мекунад. Ин забон аз синаи пайғамбари шеър — Рӯдакӣ сарчашма гирифта, аз қаламрави афкори Фирдавсиву Саъдӣ гузашта, то ба марзи қалами Пешвои миллат — Эмомалӣ Раҳмон идома ёфтааст.
Пешвои миллат борҳо таъкид кардааанд, ки Забон ҳастии миллат аст ва маҳз ҳамин ҷумла шиори давлат ва миллат гардид. Зеро бе забон, миллат гӯё шохаи бебарги дарахтест, ки оҳиста аз нури ҳастӣ дур мешавад.
Ҳар миллате, ки забонашро аз даст медиҳад, тадриҷан ҳуввияташро низ гум мекунад. Забон на танҳо василаи гуфтугӯ, балки заминаи ҳуввияти миллист. Нафаси миллат дар нағмаи забон бо мазмуни таҳлилӣ ва пурмаънӣ чунин пешниҳод мешавад: Забон – пойдевори давлат ва омили бақои фарҳанг аст.
Забони модарӣ на танҳо василаи ифодаи афкору эҳсос, балки таҳкурсии давлатсозӣ ва рӯҳи худшиносии миллӣ маҳсуб меёбад. Миллатҳое, ки забони худро фаромӯш кардаанд, оҳиста-оҳиста дар гирдоби дигаргуниҳои таърихӣ ҳал шуда, аз саҳифаи таърих маҳв шудаанд. Забон омили муттаҳидкунандаи миллат ва василаи интиқоли маънавиёт аз насл ба насл аст.
Тоҷикон — миллати тамаддунофар. Вале ин тамаддун агар бо забон ҳифз нашавад ба маънии нобудист. Аз ҳамин ҷост, ки Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ – Пешвои миллат, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон, дар тамоми суханрониҳо ва осори худ нақши забонро ҳамчун сутуни миллат таъкид мекунанд. Дар китоби «Забон – ҳастии миллат» омадааст:
«Забон бояд чун чароғи равшан дар қалби ҳар шаҳрванди кишвар фурӯзон бошад.» Имрӯз забони тоҷикӣ дорои мақоми давлатӣ буда, таҳкими он бо санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ таъмин гардидааст. Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи забони давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон» (солҳои 1989 ва такмилёфтааш соли 2009) ҷиҳати ҳимоя ва рушди забон қабул шудааст.
Илм ва маърифат танҳо дар заминаи забони модарӣ рушд мекунад. Вақте як донишҷӯ бо забони модарии худ китоб мехонад, тафаккури илмӣ ва ҷаҳонбинии ӯ бо решаҳои маънавии миллаташ тавсеа меёбад. Пешвои миллат пайваста таъкид мекунанд, ки забони тоҷикӣ бояд забони илму техника, компютер ва муҳити рақамӣ гардад.
Имрӯз, тамоми шаҳрвандон дар Тоҷикистон ва миллионҳо тоҷикони бурунмарзӣ бо ин забон сухан мегӯянд. Ин масъулияти моро дар ҳифзи покии забон ва бой гардондани он дучанд мекунад.
Забон дар худ маънӣ, расму оин, суннат, ҳунар ва ахлоқи як миллатро ҷой додааст. Агар забон ифрот гардад, фарҳанг низ таҳриф мешавад. Шеърҳои устодон Лоиқ, Муъмин Қаноат, Ғаффор Мирзо бо забони модарӣ на танҳо шеър, балки ҳуҷҷати фарҳангӣ ва ҳифзи ҳуввият мебошанд.
Хулосаи фалсафӣ ва даъвати масъулиятшиносона ба эҳтироми забон чунин пешниҳод мегардад: Забон на танҳо воситаи гуфтор, балки рӯҳи бедор, амонати ниёгон ва ойинаи ҳастии як миллат аст. Агар забон бегона шавад, миллат ҳам аз худ бегона мегардад. Ҳамон гуна ки бадани инсон бе рӯҳ танҳо як ҷисми хомӯш аст, миллат низ бе забони зинда ҷон надорад. Забон мисли об аст — бояд пок бошад. Агар бо калимаҳои бегона олуда шавад, маънии аслиашро гум мекунад. Забони мо садҳо сол бар асари ҳамлаҳои фарҳангӣ таҳдид дид, аммо зинда монд, чун реша дар дили миллат дошт. Имрӯз вақти он аст, ки ҳар як шаҳрванди Тоҷикистон забони модарии худро дӯст дорад, онро омӯзад, ҳифз намояд ва барои наслҳои оянда ҳамчун амонати муқаддас ба мерос гузорад.
Пешвои миллат дар ҳар паёмашон аз забон бо меҳру эҳтиром ёд мекунанд. Чун медонанд, ки забон хати сарнавишти миллат аст
ва миллате, ки забонашро дӯст медорад, худро дӯст медорад.
Биёед:
– Бо забони тоҷикӣ ифтихор кунем!
– Бо забони тоҷикӣ илм омӯзем!
– Бо забони тоҷикӣ шеър нависем!
– Бо забони тоҷикӣ Ватанро дӯст дорем!
Зеро забони мо нафаси миллати мо аст, нағмаи ҳастӣ ва оинаи рӯҳу фарҳанги мо аст.
МАРҲАБОИ МИРЗОХӮҶА,
донишҷӯи курси сеюми факултети
китобдорӣ ва итилоотшиносии
Донишкадаи давлатии фарҳанг
ва санъати Тоҷикистон ба
номи Мирзо Турсунзода
